نگاهی به فیلم حوض نقاشی
اثر برگزیده تماشاگران جشنواره 31 فیلم فجر

"حوض نقاشی"، روایت زندگی عاشقانه یک زوج عقب مانده ذهنی و فرزند آنهاست، زندگی ای که از وجوه مختلف قابل بررسی است. قطعاً برداشت های مختلفی از فیلم وجود دارد، برداشت هایی که به نظر می رسد بیشتر به خوب یا بد بودن فیلم تمایل دارد تا متوسط بودن آن، اما همچنان نکته حائز اهمیت نوع نگاه ما به فیلم است که برداشت معنایی از داستان را حاصل می کند. در ادامه برداشت خود را از فیلم توأم با بعضی از نقدهای وارد شده به فیلم بیان می کنم.
به نظرم روزگار این فیلم تا حدی شبیه به فیلم "عشق" ساخته هانکه شده است. عده کمی از منتقدین هر دو اثر بر این باورند که این دو فیلم به واسطه قصه و فضای دراماتیکـشان قصد سوء استفاده از احساسات بیننده را دارند و عشق دستمایه ای است برای فضا سازی و احساساتی تر کردن بیننده و اصولاً فضای این دو فیلم را ملال آور و ترحم انگیز می دانند. به نظر من این بدترین نوع نگاه به هر دو فیلم است و اینکه صرفاً در این توهم باشیم که سوژه های انسانی قصد سوء استفاده از احساسات ما را دارند، حاصلی ندارد جز محرومیت از لذت هنر آن هم در بالاترین جایگاهی که می توان از آن استفاده کرد؛ دغدغه های انسانی.
به نظر من یکی از نقاط قوت فیلم بالانس لحظات دراماتیک و لحظات کمدی است که یکی از قوی ترین نکات مثبت فیلم است، هر چند از نوع پرداخت پیام فیلم نیز نباید گذشت که به هیچ وجه به شعار و کلیشه دچار نمی شود.
فیلم داستان پیچیده ای ندارد و از ابتدا تا انتهای آن شاهد داستانی ساده و سر راست هستیم. هرچند که با فیلم کرکتر محوری طرف هستیم و قطعاً این از دلایل اصلی انتخاب دو بازیگر توانمند برای ایفای این دو نقش است، اما غنای معنایی فیلم نامه در حدی است که این بخش را هم علی رغم داستان ساده اش تبدیل به نقطه مثبتی در فیلم می کند.
از دید من "حوض نقاشی" یک فیلم خانوادگی و نه اجتماعی، با مضمون پدر و مادر فداکاری است که از قشری خاص هستند و زحمات و تلاش آنها توسط فرزندشان نادیده گرفته می شود. هر چند که عقب ماندگی این زوج بر درام داستان تأثیرگذار بوده، اما اینکه این انتخاب صرفاً برای برانگیختن حس ترحم و سمپاتی مخاطب بوده به نظرم ساده اندیشی است.
نکته مورد توجه دیگر برای من این بود که قدر زندگی خودمان را با تمامی آنچه که داریم بدانیم و از آن لذت ببریم، شاید فردی که آرزو داشتیم به جای او باشیم به مراتب بیشتر از ما مشکل داشته باشد، شاید هم نه! اما واقعاً چرا همیشه مرغ همسایه غاز است؟! بله مهم نیست که کل توان مریم و رضای قصه ما یک دهم خیلی از پدر و مادرهای دیگر از جمله خانم ناظم بود، مهم این است که این کل توانشان بود.

حرف زیاد است و مجال کم! اما در انتها باید بگویم از زمانی که فیلم را در جشنواره دیدم تا امروز، همچنان نظرم نسبت به فیلم بسیار مثبت است. در میان نقدهایی که در مورد فیلم مطرح شد، موارد قابل بحثی از جمله سؤال در مورد اصل شکل گیری این ازدواج و به بیان دیگر پی رنگ اصلی داستان بود که به نظر من هرچند ازدواج درستی نیست اما چون منع قانونی ندارد به همین دلیل نیز نمی تواند ایرادی برای فیلم نامه تلقی شده و حقیقت وجودی داستان را زیر سؤال ببرد. هرچند که توقع فیلم نامه درست کاملاً بجاست اما باید توجه داشت که این فیلم در راستای تبلیغ مشاوره قبل از ازدواج یا هشدار در مورد چنین ازدواج هایی نیست و ادعای علمی بودن نیز ندارد، هر چند موارد ذکر شده به عنوان پیام دارای ارزش والایی هستند اما در این فیلم هدف چیز دیگری است؛خانواده و آینده این نوع ازدواج ها. هرچند که پیشگیری بهتر از درمان است اما این به معنی کنار گذاشتن درمان و فکر نکردن به آن نیست.

در انتها هر چند نکته های متعدد دیگری ناگفته ماند، اما جادارد از ویژگی های فنی قدرتمند فیلم یاد کنم، همچنین بازی های چشمگیر، به خصوص نمایش تحسین برانگیز شهاب حسینی که برای من یادآور هنرنمایی رابرت دنیرو در فیلم بیداری ها بود!
همان طور که اشاره کردم، زیبایی معنایی داستان فرصت نوشتن درباره دیگر ویژگی های اثر را نمی دهد اما در "حوض نقاشی" شاهد نقدهای اجتماعی زیادی از جمله بیکاری، تورم و کمبود توجه افراد جامعه و حتی خانواده به یکدیگر هستیم. نکته بعدی شوخی ها و خنده های شریف این فیلم است که به دور از هرگونه لودگی و به هم خندیدن اجرا می شود اما همچنان نقطه عطف داستان همان لحظات احساسی و دراماتیک است، ایجاد نوعی همذات پنداری و سمپاتی با کرکترها آن هم با حفظ کرامت انسانی آنها. بله،"حوض نقاشی" سرشار از لحظات ناب دراماتیک بود اما برای رسیدن به این لحظات شخصیتی در فیلم خرد نشد. میری به هر قیمتی از جمله تمرکز و مانور بیش از حد روی نقص این افراد لحظات تأثیرگذار فیلمش را نساخت و هر چه بود از رفتارهای خودمان بود و بس.
بی­شک در موفقیت "حوض نقاشی" علاوه بر نقش آفرینی بازیگران که سهم بزرگی داشتند، باید به عوامل دیگری نظیر فیلم برداری خیلی خوب و تدوین قابل قبول که ریتم تند و خوبی به فیلم داده بود اشاره کرد، هر چند که داستان و نقش آفرینی ها نمی گذارد به هیچ وجه گذر زمان را حس کنید.
به هر حال هر فرد چیزی را که می خواهد از فیلم دریافت می کند که می تواند نقص و ایراد گرفتن باشد یا لذت، اما همچنان با هر نوع نگاهی نمی توانم اتفاقاتی که باید برای این فیلم در جشنواره فیلم فجر می افتاد و متأسفانه نیفتاد را هضم کنم، حتی اگر دلیل را علمی- پزشکی بدانیم که البته همان طور که اشاره کردم به دلیل قطعی نبودن منع قانونی دلیل قابل استنادی نیست.
به عنوان حرف پایانی علاقه داشتم در سکانسی که برق رفت و آهنگی خوانده شد، آهنگ گنجشکک اشی مشی زنده یاد استاد فرهاد می بود که با نام فیلم هم ارتباط معنایی به وجود می آورد.