تحلیل و بررسی سینمای جهان

کشتن مرغ مقلد نام یکی از تاثیرگزارترین کتاب های تاریخ است و فیلمی با همین نام که اقتباسی از آن است در زمره بهترین فیلم های تاریخ سینما جای گرفته است که یادآور بسیاری از سختی ها و مشکلات و بینش کوته فکرانه تبعیض نژادی است. 

هارپر لی در سال 1960 در اوج کش و قوس جنبش مدنی آمریکا این کتاب را به رشته تحریر در آورد. این کتاب در سال 2009 به عنوان تاثیرگزارترین کتاب تمام ادوار و بالاتر از انجیل جای گرفت. لی به خاطر نوشتن این کتاب در سال 1964 یکی از معتبرترین جوایز نویسندگی آمریکا را از آن خود کرد. 
داستان این کتاب از زبان دختر شخصیت اصلی داستان اتیکاس فینچ، نقل مي شود. اتیکاس وکیل سفیدپوستی است که در اوج کوته فکری مردم آن زمان وکالت جوان سیاه پوستی به نام تام رابینسون را به عهده می گیرد و در این راه از کوچکترین عملی دریغ نمی ورزد.
فیلم کشتن مرغ مقلد بر اساس داستان این کتاب توسط رابرت مولیگان در سال 1962 ساخته شد. این فیلم در تمامی نظرسنجی ها به عنوان یکی از تاثیرگزارترین فیلم های تاریخ سینما شناخته شد. از بازیگران این فیلم می توان به گری گوری پک اشاره کرد. پک برای بازی در این فیلم توانست جایزه اسکار بهترین بازیگر مرد سال را از آن خود کند. وی همچنین در سال 1999 از سوی آکادمی فیلم آمریکا در ردیف 12 بازیگر برتر تاریخ سینما انتخاب شد. 

مری بدهام راوی داستان فیلم، یکی دیگر از بازیگران اصلی این اثر سینمایی است که توانست به خاطر بازی خاطره انگیزش در این فیلم نامزد جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل زن شود ولی نتوانست آن را به خود اختصاص دهد. بیشترین شهرت بدهام به خاطر بازی وی در 10 سالگی در فیلم کشتن مرغ مقلد است که به عنوان جوانترین بازیگر زن توانسته است عنوان نامزدی جایزه اسکار را به خود اختصاص دهد.
اساس داستان کشتن مرغ مقلد نشان دادن بی عدالتی و بی خردی تفکر جامعه آمریکا در سالهایی است که این کشور در اوج جنگ میان سیاهپوستان و سفیدپوستان قرار دارد. 
با پایان جنگ داخلی آمریکا و آزادی میلیون‌ها برده رهایی یافته از نظام برده داری، جامعه آمریکا وارد نبرد بی وقفه نژادی شد. در یک سوی این نبرد، سفیدپوستان جنوب بودند که در جریان جنگ داخلی، تمام ثروت و امتیازات اشرافی خود را از دست داده بودند و می‌بایست با بردگان سابق خود همانند انسان‌های برابر رفتار کنند و از سوی دیگر سیاهپوستان می‌خواستند حقوق ضايع شده خود و اجداشان را در کوتاهترین زمان ممکن طلب کنند. بدیهی است چنین فضای آشفته‌ای، رابطه میان نژاد سفید و سیاه را بیش از پیش تخریب کرد. برخی از بردگان سابق راه سرزمین‌های وسیع غرب را که هنوز به تصرف کامل در نیامده بود، در پیش گرفتند و زندگی جدیدی را برای خود و فرزندانشان به وجود آوردند. اما میلیون‌ها سیاه فقیر که هنوز به اربابان سابق خود وابسته بودند در جنوب باقی ماندند و با مشکلات عدیده از جمله فقر، بیکاري و تبعيض مواجه شدند.

دولت فدرال برای حل معضل برده داری، اصلاحیه سیزدهم قانون اساسی ایالات متحده آمریکا را در سال ۱۸۶۵ به تصویب رساند. بر اساس این اصلاحیه «بردگی و کار اجباری جز به عنوان مجازات جرمی که شخص طبق مقررات به آن محکوم شده باشد، در ایالات متحده یا هر مکان دیگری در حوزه قضایی آنها» ممنوع شد. این قانون سه سال بعد با اعطای حق شهروندی به کلیه اتباع ایالات متحده آمریکا فارغ از نژاد و رنگ پوست بر اساس اصلاحیه چهاردم قانون اساسی، تکمیل شد.
وقوع جنگ جهانی دوم و شرکت گسترده سیاهپوستان در دفاع از آزادی در مقابل فاشیسم، موقعیت این گروه نژادی را در تحولات داخلی آمریکا تغییر داد. اولین گام برای ارتقای موقعیت اجتماعی آنان، با ادغام واحدهای نظامی سیاهپوستان در دیگر واحدهای ارتش آمریکا در سال ۱۹۴۵ صورت گرفت. سپس دیوان عالی فدرال ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۵۴ که جمهوریخواهان در کاخ سفید حضور داشتند، با صدور حکم تاریخی براون در برابر هیئت آموزش، جدایی نژادی در مدارس را غیرقانونی اعلام کرد.

و اما داستان فیلم :
داستان فیل کشتن مرغ مقلد از جهاتی با دیگر فیلم های سینمایی تفاوت دارد. در کل می توان فیلم را به 2 بخش و 2 دنیای متفاوت تقسیم کرد.
البته هر دو قسمت داستان با مفاهیمی که به بیننده نشان می دهند کاملا مکمل یکدیگر است. قسمت اول فیلم، روایتگر زندگی کودکان است. شاید در نگاه اول، گذشت حدود نیمی از فیلم و دیدن بازی ها و نشاط و شیطنت های کودکان، بیننده را خسته کند ولی نکات و مفاهیمی که مولیگان در متن داستان به صورت ریزبینانه ای قرار داده است بسیار مهم و کلیدی هستند. در ابتدای امر ما فقط کودکان را می بینیم و کلا چیزی از موضوع داستان، دادگاه و وکالت و... نمی بینیم. اما در ادامه، بعد از ورود به بخش دوم داستان و پایان یافتن فیلم به این موضوع پی می بریم که این سکانس ها شاید از مهمترین مسائلی بوده باشد که داستان می خواهد به آنها بپردازد. 
در ادامه، بیننده شاهد یک سری سکانس هایی است که عملا تنها نکاتی که می تواند از این صحنه ها برداشت کند، نشان دادن فضایی است که اين كودكان در آن رشد می کنند و بزرگ می شوند. سکانس هایی مثل نشان دادن صحبت های عجیب و غریب آنها در مورد پسر عقب ماننده همسایه و یا ترسی که از همسایه پیر خود دارند تا جایی که حتی نسبت به سلام کردن به او ابا دارند، همه و همه نشان دهنده این موضوع است که فضایی اینچنیني که در آن پرورش یافته اند به گونه ای است که آینده آنها را نیز تحت تاثیر قرار دهد و شاید در تمام عمر خود از انسان های عقب مانده ذهنی بترسند. 

در ادامه به قسمت دوم داستان که به انسان های بالغ می پردازد اشاره می کنیم. اتیکاس فینچ شخصیت اصلی داستان، وکالت یک جوان سیاهپوست را به عهده می گیرد. در ابتدای امر چیزی که ما مشاهده می کنیم این است که سفیدپوستان حاضر در دادگاه و اطراف اتیکاس که تا قبل از آن حتی پول نداشتند از وی به خاطر کارهایی که برای آنها انجام داده است قدردانی کنند، حال كه وی پذيرفته است کوچکترین حق قانونی یک انسان را بگيرد است را نمی پذیرند و این در حالی است که خود آنها، اتیکاس را به عنوان یکی از افراد مورد احترام شهر می دانند و قبل از اين موضوع از صمیم قلب به او احترام می گذاشتند. حتی روز دادگاه، ما شاهد این هستیم که فرزندان آتیکاس به یکدیگر می گویند که این بزرگترین اتفاق تاریخی است که در این شهر افتاده است! که این موضوع به تشکیل دادگاه برای یک سیاهپوست اشاره دارد که چرا او این حق را دارد؟! اینک که اتیکاس یکی از ارزش های جامعه، که دادن حق به یک سیاهپوست است را پذیرفته از دایره آدمیت به بیرون پرتاب شده است و دیگر جایی در آن ندارد.

روند داستان فیلم در بخش دوم، جذابیتش را به دست می آورد و این جذابیت در سکانسی که دادگاه و روز دادرسی نهایی را نشان می دهد به اوج خود می رسد. در این صحنه داستان جنایت تام رابینسون، جوان سیاهپوست مورد اتهام، را روایت می کند، روند دادگاه بسیار زیبا و هوشمندانه به تصویر کشیده شده است. تنها شاهد و شاکی که ما در این دادگاه می بینیم کلانتر است و پدر و دخترش! حتی کلانتر شهر هم که برای شهادت به دادگاه فرا خوانده شده است جرم را ندیده است و صرفا به خاطر اینکه دختر یکی از اعضای شهر را کتک خورده دیده است در این دادگاه حاضر شده است. شاکیان داستان هم پدر دائم الخمر دختري است که می گوید تام به وی تعارض کرده است و خود دختر. نمايشي توسط دختر اجرا می شود تا آتش خشم هیئت منصفه و اهالی شهر را دوچندان کند. اما در سکانس بعدی فیلم، اتیکاس به وضوح بی گناه بودن تام را با استفاده از شواهد و دلایل متقن به همگان نشان می دهد و خيال بیننده را راحت ميكند اما در ادامه می بینیم که هیئت منصفه رای بر گناهکاربودن تام می دهد و وی را برای یک مدت طولانی به زندان می اندازند و در نهایت موجب کشته شدن تام می شوند. 

تمام این صحنه هایی که ما در این بخش فیلم مي بينيم و دلایل و بررسی هایی که نشان داده مي شود فقط می خواهد بگوید عدالت در جامعه ای که تمام افراد آن کوچکترین حقی برای مردمانی از رنگ و نژاد دیگر قائل نيستند از چنان اهمیت پائینی برخوردار است تا جایی که آنها حتی حاضرند منطق خود را زیر پا بگذارند و فقط به تعصباتی که حتی دلیل آن را نمی دانند اهمیت بدهند و از آن پیروی کنند.
موضوعی که بالا به آن اشاره شد دلیلی است که ببینده باید حدود 1 ساعت آغازین فیلم که دنیای کودکی و طرز تفکر آنها است را مشاهده کند. تنها برداشتی که پس از پایان فیلم می توان از داستان و چیزی که مشاهده شد كرد این است که مولیگان توانسته است با تلفیق این دو قسمت با هم در نهایت نتیجه گیری کلی را به بیننده نشان دهد. سکانس های دادگاه و پایانی فیلم که بیننده از دادگاه می بیند باید به قدری مفتضحانه باشد تا بتواند برداشت نهایی خود از موضوع را داشته باشد. البته مفتضحانه نه از لحاظ فنی؛ بلکه از لحاظ داستانی. 
دوران کودکی هر کدام از این افراد که نشان داده می شود همانند چیزی است که ما در ابتدای فیلم می بینیم. تمام این افراد از کاکا سیاه ها متنفرند اما اکثرا یا حتی هیچ کدام نمی دانند چرا؟ و این موضوع دقیقا به موازات این موضوع است که فرزندان اتیکاس از پسر همسایه خود می ترسند ولی به چه دلیل؟ آنها حتی با او هیچ برخوردی نداشته اند و تنها چیزی که در ذهن خودشان دارند سخنان دیگران است. به خاطر همین است که افراد این شهر که نمادی از جامعه آمریکا در دهه 60 و قبل از آن هستند اصلا نمی دانند که به چه دلیل باید از سیاه پوستان متنفر بود ولی این را می دانند که این موضوعی است که از قبل بوده است و همچنان باید ادامه داشته باشد زیرا سنت ها را نمی توان شکست!

یکی دیگر از موضوعات فیلم، اشاره آن به قهرمان بودن افراد است. اتیکاس در این فیلم به واقع نماد یک قهرمان واقعی است زیرا توانسته است ارزشهای انسانی را بیابد و به خوبی آنها را در زندگی خود قرار دهد. اتیکاس هم در این فیلم یکی از افراد شهر است، کسی است که از کودکی در همین فضایی که نشان داده شده است بزرگ شده است و به خوبی با تعصبات آنها آشنایی دارد ولی او انسانیت خود را براي اعتقادات پوچ گذشتگان خود تباه نمی کند و با تمام چیزی که در توان دارد از حق یک انسان دفاع می کند. سکانسی که تمامی سیاهپوستان به احترام وی در دادگاه از جای خود بلند می شوند به طور شفافی این موضوع را نشان می دهد که از دید انسانهایی که مورد ظلم قرار گرفته اند شخصی که از آنها دفاع می کند مقام بسیار بالایی دارد و از دید کسانی که به ارزشهای احمقانه آنها اعتراض شده است وی از عرش به فرش می آید و دیگر حتی سخن گفتن با وی مورد پذیرش نیست. 
پیام این فیلم بیشتر از چیزی که گفته شد و در صحنه ای که خود اتیکاس به آن اشاره می کند این است که کشتن مرغ مقلد گناه است. مرغ مقلد در این داستان نماد انسانهایی هستند که از تعصبات گذشتگان خود تبعیت می کنند و در جامعه ای بزرگ شده اند که تمام چیزی که به آنها گفته شده است این موضوع است که آنها باید از سیاهپوستان متنفر باشند و بترسند. درست است که آنها تمام ارزش های انسانی را زیر پا می گذارند ولی تمام تقصیر هم به گردن آنها نیست؛ زیرا آنها صرفا مرغان مقلد هستند و از خود چیزی ندارند.

فیلم کشتن مرغ مقلد همواره یکی از زیباترین فیلم هایی بوده است که من دیده ام و هر بار پس از دیدن آن لذت دفعه قبل برایم تکرار می شود. همانطور که گفتم تنها جایی از طول فیلم که احساسی مانند خستگی به بیننده دست می دهد صحنه های آغازین فیلم است که البته همان هم شاید یادآور دوران کودکی برای بسیاری از افراد باشد. صحنه های فیلم و موزیک متن فیلم به زیبایی هر چه تمام تر در هم آمیخته شده است و کوچکترین نقصی را نمی توان به عوامل و بازیگران و... گرفت. همین موضوع به علاوه داستان فوق العاده آن سبب شده است چنین شاهکاری از دل تاریخ سینما بیرون بیاید و بتواند علاقمندان بسیاری را تا این حد به خود جذب کند.