ترجمه نقدهای منتقدین جهان

مي­گويند فروش كتاب «راز داوينچي» تا بحال بيش از انجيل بوده است. پايان متفاوتي دارد. رمان دان برداون Dan Brown كاملاً نامعقول و فيلم رون هوارد Ron Howard بطور نامعقولانه­اي سرگرم­كننده است. محتواي هر دو كليساي كاتوليك را متهم مي­كنند. مي­دانم افرادي هستند كه به تخيلات بروان درباره شراب مقدس، نسل عيسي مسيح، شواليه­هاي معبد، اوپوس ديي Opus Dei و داستان واقعي مريم ماگدالين باور دارند. 

پس بياييد با اين توافق كه «راز داوينچي» يك كار تخيلي است شروع كنيم. از آنجايي كه همه رمان را خوانده­اند، لازم است فقط يك راز را فاش كنم و آن اينكه فيلم، كتاب را با ديد مذهبي دنبال مي­كند. اگرچه كتاب كاري سخيف است و نگاه و سبگ ضعيفي دارد اما يك موضوع فرضي را ارائه كرده است.

خوشبختانه، فيلمسازي رون هوارد بهتر از رمان­نويسي دان بروان است، او فرمول بروان را دنبال مي­كند،(مكاني عجيب، آشكارسازي شگفت­انگيز ، صحنه تعقيب نااميدانه كه به دفعات لازم تكرار مي­شود) و آن را با حضور تام هنكس Tom Hanks در حد يك كار برتر بالا مي­برد. 

هنكس در نقش رابرت لانگ­دون Robert Longdon ظاهر مي­شود. استاد نشانه­شناسي هاروارد كه براي يك سخنراني در پاريس حضور دارد و بازرس فاچه Fache‌ (ژان رنو) به او قتل ژاك سونير Jacque Sauniere (ژان پير ماريل Jean Pierre Marielle) در موزه را اطلاع مي­دهد. مرد بيچاره مورد اصابت گلوله قرار گرفته و نيمه شب در موزه لوور مي­ميرد، اگرچه در حال مرگ بوده اما زخم­هاي او خوشبختانه آنقدر به او فرصت داده­اند كه كليد صندوقي را مخفي كند، برهنه شود و با خون خود علائمي بر روي بدن خود ايجاد كند و بدن خود را در حالتي از طرح داوينچي قرار دهد و پيغامي با توالي اعداد براي سوفي نوو Sophie Neveu (اودري تاوتو Audry Tautou - پليس فرانسوي زيبايي كه بعد از مرگ والدينش تحت سرپرستي سونير بوده است) باز هم با خون بنويسد. بيشتر افراد موقع مرگ فقط مي­توانند دو يا سه كلمه بنويسند اما ژاك كل فيلم را مي­نويسد.

با خواندن رمان مي­دانيم كه بعد چه اتفاقي مي­افتد. سوفي به رابرت مي­گويد كه از سوي فاچه در خطر است و آنها در لوور نمي­مانند و جستجويي را آغاز مي­كنند كه آنها را به ويلاي سر لي تيبينگ Sir Leigh Teabing (يان مك كالن Ian McKallen)، معبد كليسايي در لندن، كليساي متروكه­اي در روستاهاي بريتانيا و دخمه­اي مخفي مي­رساند و دوباره به لوور برمي­گرداند. در تمام اين مدت پليس فرانسه و بريتانيا هردو يك گام پشت سر آنها و سوفي و رابرت مبتكر و جسور هستند. شايد آنها خدا را در كنار خود دارند. مجموعه­ تعقيب و گريزها و كشفيات با داستان و شخصيت ديگري به نام سيلاس Silas (پل بتاني Paul Bettaney) همراه است، كه تحت فرمان معلم كار مي­كند، شخصيتي مرموز در مركز توطئه پنهان كردن شراب مقدس، آنچه واقعيت است و آنچه نشان داده مي­شود. توطئه، اعضاي اوپوس دي، جامعه­اي از كاتوليك­ها كه در زندگي واقعي پارسايي و دينداري عرفي دارند، را در بر مي­گيرد. 

اوپوس ديي در داخل كليسا كار مي­كند نه همراه با آن، همچنين حلقه محرمانه­اي از كاردينال­ها را تعليم مي­دهد كه در توطئه دخيل باشند (پاپ و اكثر كاتوليك­هاي ديگر ظاهراً نقشي ندارند). اين افراد رازي را حفظ مي­كنند كه اگر آشكار شود، كليسا را از بين مي­برد. اين دليل حفظ راز آنهاست. اگر قرار بود به آنها توصيه­اي بكنم، مي­گفتم كه آنها با حفظ راز كليسا را تهديد مي­كنند و عاقلانه­ترين استراتژي از بين بردن راز است.

يكي از جذبه­هاي كليساي كاتوليك اين است كه قديمي­ترين سازمان موجود در جهان است و براي همين فيلم­هايي نظير «راز داوينچي» جالبتر از فيلم­هاي ساخته شده مذهبي مثلاً بر مبناي نوشته يك نويسنده علمي-تخلي در دهه 1950 است. همه مكان­ها در «راز داوينچي» واقعاً وجود دارد، اگرچه آخرين بار كه معبد كليسا را ديدم براي تعميرات بسته بود.

تام هنكس، اودري تاوتو و ژان رنو در نقش­هاي خود بسيار خوب ظاهر شده­اند و سر يان مك­كالن به خوبي از عهده نقش برآمده است و شخصيت سر لي را در قالب يك شخص متعصب كه مطالعات او فقط موارد ديداري و شنيداري دارد و به بيننده نسبت به راز داونچي در «شام آخر» آگاهي مي­دهد، ارائه مي­كند. ظاهراً ارتباط نزديكي را با ديگر مبتكران حفظ كرده­است.

از سويي دسيسه­اي داريم كه 2000 سال قدمت دارد و اساس مسيحيت را مورد تهديد قرار مي­دهد و از سوي ديگر شبكه­اي از غيرحرفه­اي­هاي ثروتمندي كه به شاخه­اي مذهبي شبيه هستند.

بله، موضوع نامعقول است، اما موضوع بيشتر فيلم­ها نامعقول است. آنچه كه رون هوارد ارائه مي­كند، لحن و سبك و فضاي رازآلود غير قابل انكاري است. او درست از بالا شروع مي­كند، وقتي موسيقي هانس زيمر Hans Zimmer مذهبي و بدشگون مي­شود، لوگو كلمبيا پيكچرز در سايه مي­افتد. صحنه قتل در لوور با ديدگاه مذهبي وحشتناك و شيوه لانگ­دون در نگاه به حروف و اعداد و نشانه­ها و بازسازي ذهني و يافتن راز آنها هوشمندانه است. مثل شخصيت فلورا كراس Flora Cross در «فصل زنبور» است كه از جادوي نهان براي تجسم هجي كلمات استفاده مي­كند.

فيلم تأثيرگذار است. به نظر مي­رسد درگيري و فريفتن مدام به لبه آشكارسازي وحشتناكي مي­رسد. بعد از اتمام آن از اين تعجب مي­كنيم چرا لازم است چنين رازي با اين معماي پيچيده و با شكار يك جانور لاشخور حفظ شود. آنچه رابرت و سوفي دنبال مي­كنند، سخت است و طوري پيچيده است كه به نظر مي­رسد هيچ­كس قادر به طي مسير آن نيست. راز بايد تا نقطه­اي حفظ شود، پشت آن مطلقا، گمشده است و كل نكته حفاطت از آن كنار قضيه است. پرسش ديگري مطرح مي­شود: با توجه به جايي كه مسير آغاز مي­شود، آيا نوعي كنجكاوي براي خاتمه آن وجود ندارد؟ تي. اس. اليوت مي­گويد: پايان من، آغاز من است.

جی‌کامنت فارسی
ترجمه و پشتیبانی توسط:شرکت جومی